Kiedy używać niet, a kiedy geen?

W języku holenderskim mamy dwie możliwości do wyrażania przeczenia: niet i geen. W języku polskim mamy tylko jedną: nie, i właśnie dlatego przeczenia holenderskie sprawiają nam duży kłopot. Nie wiemy, kiedy wybrać niet, a kiedy geen i zwykle decydujemy się na niet, ponieważ jest bardziej podobne do polskiego nie. Podobieństwo wizualne nie jest jednak najlepszą wytyczną. W języku holenderskim mamy sztywne zasady: przed przymiotnikami, przed przysłówkami i po czasownikach używamy niet, a przed rzeczownikami geen.

Przed przymiotnikami niet

Przymiotnik to wyraz odpowiadający na pytanie: jaki? jaka? jakie? Opisuje on więc pewne cechy osoby albo rzeczy, przed którą stoi, na przykład: ładny, drogi, długi itd. Tym cechom możemy oczywiście zaprzeczyć, mówiąc: nieładny, niedrogi i niedługi. W języku polskim nie stoi przed przymiotnikiem i zwykle pisownia jest wtedy łączna. W języku holenderskim przeczenie niet również stawiamy przed przymiotnikiem, ale pisownia jest rozdzielna, czyli:

Zij is niet mooi.                              –  Ona jest nieładna. (albo: Ona nie jest ładna).

Deze auto is niet duur.               – Ten samochód jest niedrogi. (albo: Ten samochód nie jest drogi).

Deze straat is niet lang.             – Ta ulica jest niedługa. (albo: Ta ulica nie jest długa).

Zdania w nawiasach brzmią bardziej po polsku. Widać w nich jednach, że nie  przeczymy już przymiotnikowi, ale czasownikowi – nie stoi mianowicie przed czasownikiem. W języku holenderskim nie mamy takiej podwójnej możliwości.

Przed przysłówkami niet

A co to takiego przysłówek? Przysłówek jest bardzo podobny do przymiotnika, z tym że odpowiada na pytanie: jak? Na przykład: ładnie, drogo, długo itd.

Dat heb je niet mooi gedaan.                  – Nieładnie to zrobiłeś. (albo: Nie zrobiłeś tego ładnie).

Dat is niet duur.                                              – To jest niedrogie. (albo: To nie jest drogie).

Dat zal niet lang duren.                             – To potrwa niedługo. (albo: To nie potrwa długo).

Zdania w nawiasach brzmią bardziej po polsku. Widać w nich jednach, że nie  przeczymy już przysłówkowi, ale czasownikowi – nie stoi mianowicie przed czasownikiem. W języku holenderskim nie mamy takiej podwójnej możliwości.

Po czasownikach niet

Czasownik opisuje wykonywaną czynność i dopowiada na pytania: co robi? co się z nim dzieje? w jakim jest stanie? Czasowniki więc to wyrazy typu: palić, pracować, gotować itd., w języku polskim formy bezosobowe (bezokoliczniki) kończą się na -ć. W języku polskim przeczymy czasownikom, używając ‚nie’ przed czasownikiem, natomiast w języku holenderskim przeczenie niet stoi po czasowniku.

Ik werk niet.                      – Nie pracuję.

Ik rook niet.                       – Nie palę.

Vandaag kook ik niet.      – Dzisiaj nie gotuję.

Przed rzeczownikami geen

Rzeczownik odpowiada na pytania: kto? co? Określa więc osoby, rzeczy i abstrakcyjne pojęcia, na przykład: mężczyzna, pieniądze, czas itd. W języku polskim w takich przypadkach przeczenie nie stoi przed rzeczownikiem, ale przed czasownikiem:

Dat is geen man.             – To nie jest mężczyzna.

Ik heb geen geld.            – Nie mam pieniędzy.

Ik heb geen tijd.              – Nie mam czasu.

Geen możemy również przetłumaczyć jako żaden i wtedy może będzie łatwiej nam zrozumieć użycie geen, na przykład:

Dat is geen man.             – To nie jest żaden mężczyzna.

Ik heb geen geld.            – Nie mam żadnych pieniędzy.

Dodając w zdaniach w języku polskim słówko żaden widzimy, że też stoi ono przed rzeczownikiem. W języku polskim jednak w tej chwili mamy jednak dwa przeczenia: nie i żaden. W języku holenderskim takiej sytuacji nie mamy nigdy. W języku holenderskim stosujemy zawsze tylko jedno przeczenie.

Przeczenie w języku polskim

Przyglądając się językowi polskiemu widzimy, że tak naprawdę w każdej z powyższych sytuacji wystarczy zaprzeczyć czasownikowi. Wstawiamy nie przed czasownik i sprawa załatwiona. W języku holenderskim sprawa jest trochę bardziej skomplikowana, dlatego warto rozpoznawać w zdaniu przymiotniki, przysłówki, czasowniki i rzeczowniki, żeby wybrać odpowiednie przeczenie i ustawić je w odpowiednim miejscu.

Pytania?

Jeśli masz pytania w związku z przeczeniami niet i geen, albo innymi kwestiami gramatycznymi, to śmiało pytaj. Chętnie odpowiem na Twoje pytanie w kolejnym artykule. Kontakt do mnie tutaj.